اصول تدریس
تعریف تدریس
قبل از شروع تدریس و برای این که بتوانید با اصول تدریس آشنا شوید،بهتر است ابتدا با مفهوم و تعریف خود تدریس آشنا شوید تا قادر باشید بهتر با این مسئله ارتباط برقرار کنید.تدریس در لغت به معنای یاد دادن چیزی به فرد دیگر است و به طور کامل تر میتوان تدریس را اینگونه تعریف کرد:تدریس به معنی فعالیتی با برنامه است که سبب انتقال علم و دانش به مخاطب میشود.نکات و مطالبی که این تعریف اشاره میکند را میتوان این موارد دانست:
- تدریس یک فعالیت اجتماعی است پس نیاز به کنش و واکنش دارد.
- برنامه دارد و دارای چهارچوب است.
- کار اصلی تدریس انتقال دانش است،پس باید مدرس و مخاطب حرف یکدیگر را درست متوجه شوند.
با دانستن این تعریف حالا هدف درست از تدریس را بهتر میتوان درک کرد و این تعریف به ما میفهماند که هرچه مدرس بتواند بهتر و اثر گذار تر تدریس کند،به تعریف و هدف آن نزدیکتر شده است.
تفاوت آموزش و تدریس
طبق بررسی های انجام شده میتوان این طور نتیجه گرفت که آموزش اعم از تدریس است،چرا که تدریس به عملی گفته میشود که به صورت برنامه ریزی شده انجام میگیرد و در آن باید کنش و واکنش بین مدرس و دانشجو صورت بگیرد ولی آموزش به فراتر این مسئله هم گفته میشود،یعنی گاهی در آموزش اصلا واکنشی به صورت مشهود صورت نمیگیرد مثل مطالعه کتاب،و همچنین نیاز به برنامه ریزی و نظم ندارد،مثلا انسان میتواند از یک درخت و یا طبیعت درسی بگیرد،و این را نمیتوان تدریس دانست.
آشنایی با اصول تدریس و فرایند آن
بعد از شناختن مفهوم و تعریف تدریس نوبت به این میرسد که بدانید که یک تدریس اصولی و درست دارای چه فرایندی باید باشد.خوب است بدانید که اگر مدرس نتواند این فرایند را به خوبی انجام دهد ممکن است قادر نباشد به هدف خود در یادگیری دانشجویان نائل شود و تدریس اثرگذار و خوبی را انجام دهد.فرایند تدریس را میتوان در سه مرحله خلاصه کرد:
- اهداف آموزشی
- فعالیت های آموزشی
- ارزیابی
اهداف آموزشی
منظور از اهداف آموزشی این است که مدرس دقیقا بداند که در پایان دوره تدریسش،دانشجویان باید چه دانش ها و مهارتهایی را یادگرفته باشند و بهتر است این اهداف با خود دانشجو ها نیز در ابتدای آموزش در میان گذاشته شود.
فعالیت های آموزشی
مدرس در مرحله دوم ،فعالیت هایی که شاگردان باید انجام دهند را به طور واضح مشخص میکند و لازم است دقت داشته باشد که این فعالیت ها (مثل:تکالیف،مطالعه مطلب خاص و یا انجام فعالیت تحقیقاتی) باید با اهداف آموزشی که در مرحله قبل مشخص کرده همخوانی داشته باشد و قدمی برای رسیدن و نزدیک شدن به آن اهداف باشد.
ارزیابی
در مرحله سوم ،ارزیابی شاگردان باید انجام بپذیرد تا سطح هر فرد در کلاس و تدریس مشخص شود و برنامه های بعدی تدریس طبق آنها انجام گیرد.باید توجه داشته باشید که یک ارزیابی یکسان برای تمامی افراد کلاس نمیتواند مناسب باشد.شما باید با در نظر گرفتن شرایط،استعداد و هوش هرکس این ارزیابی درا انجام دهید.
اصول تدریس موفق
حالا که با فرایند استاندارد تدریس آشنا شدید،بهتر است که به اصولی بپردازیم که کمک میکند این فرایند به بهترین شکل خودش انجام شود.با رعایت کردن این اصول میتوانید تدریس موفقی را تجربه کنید به طوری که هم شما از آن لذت برده و هم مخاطبان و دانشجویان یادگیری بهتری داشته باشند و کلاس و تدریس برایشان خسته کننده نخواهد شد.مهم ترین اصول تدریس را میتوان موارد زیر دانست که ما در ادامه به شرح و توضیح هر کدام از آنها میپردازیم:
- مخاطب شناسی
- ایجاد تعامل
- اطمینان از یادگیری
- الهام بخشی مدرس
- استفاده از وسائل کمک آموزشی
- تشویق به کار گروهی
- اشتباه مدرسان
- مهارت های بعد از تدریس
- رشد و اصلاح تدریجی
اصول تدریس و شناخت مخاطب
مخاطبان اصل و اساس تدریس را تشکیل میدهند،بنابراین شناخت مخاطب و فراگیران در تدریس را میتوان از مهم ترین اصولی دانست که به صورت ویژه ای باید یک مدرس موفق به آن توجه داشته باشد.شناخت مخاطب یاعث میشود که شما طبق علایق،استعداد ها و نیاز های دانشجویان رفتار کنید و در نتیجه سبب یادگیری بهتر آنان و همچنین عدم اتلاف زمان و انرژی اضافی میشود.چرا که شما میدانید چه سخن و چه رفتاری داشته باشید که در کمترین زمان و با بیشترین بازدهی،با مخاطبانتان در ارتباط باشید.انتخاب روش تدریس مناسب هر مخاطب نشانه حرفه ای بودن مدرس است.اگر میخواهید با روش های مختلف تدریس آشنا شوید،حتما مقاله انواع روش تدریس را مطالعه نمایید.
اصول تدریس و تعامل در کلاس
هر چه نعامل بین مدرس و دانشجو بیشتر و بهتر باشد،جذابیت و یادگیری برای دانشجویان بالاتر میرود.تعامل درست سبب میشود که مخاطبان درگیر درس و تدریس شما بشوند و مطالب را کندوکاو کنند و همین موضوع سبب میشود که این مطالب بهتر در ذهن آنها سپرده شود.تعامل ها حتما لازم نیست به صورت کلامی برقرار شود بلکه امکان دارد تعامل به صورت غیر کلامی و توسط زبان بدن شما نیز رخ بدهد.از روش های برقراری تعامل در کلاس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احوال پرسی ابتدای کلاس برای گرم شدن ارتباطات
- سوال پرسیدن در فواصل زمانی کوتاه
- تقاضای حدس زدن ادامه صحبت های شما
- بیان خاطرات و تجربیات شخصی نیز میتواند سبب تعامل شود
- تقاضای بیان خاطرات و تجربیه شخصی دانشجویان
اصول تدریس و اطمینان از یادگیری
اصول تدریس و الهام بخش بودن مدرس
از بدترین و شاید خیانت کارانه ترین رفتار یک مدرس میتواند این باشد که احساس ناتوانی و نا امیدی را به دانشجویانش القا کند و آن ها را از ادامه مسیر دلسرد کند.این موضوع بیشتر در محیط های آموزشی دولتی ممکن است رخ بد؛چرا که مدرس در این محیط هادر ظاهر صاحب هیچ نفع و ضرری نیست و حقوقش را به صورت ثابت دریافت میکند.اما شما به عنوان یک مدرس خوب و موفق باید بدانید که از مهم ترین ویژگی های یک مدرس حرفه ای،الهام بخش بودن اوست و این که دانشجویان با دیدن و شرکت در کلاسش باید انرژی و انگیزه بگیرند.برای این که بتوانید انگیزه دهنده خوبی باشید باید انگیزه را در وجود خودتان نیز تا حد زیادی بالا ببرید تا بتوانید از گرمای وجودتان به مخاطبینتان هدیه دهید.شما میتوانید در مقاله چگونه سخنران انگیزشی شویم نکات مفیدی را در رابطه با نحوه دادن انگیزه و انرژی مطالعه بفرمایید.
اصول تدریس در استفاده از وسائل کمک آموزشی
طبق تحقیقات انجام شده و تجربیات بسیار،ثابت شده که یادگیری و به ذهن سپاری مطالب توسط چشم بیشتر از گوش امکان پذیر است.بنابراین یکی از اصول تدریس این است که بتوانید به خوبی و به صورت مؤثر از وسائل کمک آموزشی بهره ببرید.استفاده از اسلاید های آموزشی مناسب،پخش کردن ویدئو و فیلم و استفاده از ابزار آلات میتواند تاثیرگذاری را تا حد زیادی بالا ببرد.همچنین اگر امکانش وجود داشته باشد،میتوانید از لباس و پوشش های خاص نیز که مرتبط با موضوع تدریس شما است نیز بهره ببرید.
تشویق به کار گروهی
همانطور که قبلا ذکر شد،تعامل سبب یادگیری بیشتر مخاطبان میشود،یکی از تعامل هایی که میتواند نقش اساسی در تدریس شما داشته باشد،دعوت مخاطبین به کار گروهی ئ تعامل بین خود دانشجویان است.این کار در جمع های کوچک به آسانی قابل انجام است،همچنین در جمع های بزرگ میتوانید افراد را به گروه های کوچک تقسیم کنید و از آنها بخواهید که در حین یا بعد از کلاس شروع کنند به فعالیت خاصی که مرتبط با موضوع تدریس شماست.این فعالیت ها میتواند انجام یک پروژه مشترک باشد و یا حتی مرور مهم ترین نکات کلاس در چند دقیقه باشد.با انجام این کار،یادگیری مطالب و به ذهن سپاری آنها تا چندین برابر افزایش میابد.
اصول تدریس و اشتباه کردن مدرس
اشتباه کردن برای هر کسی یک امر کاملا طبیعی است و خیلی از مواقع همین اشتباهات سبب میشود که مسیر درست را پیدا کنید.بنابراین باید توجه داشته باشید که از یکی از اصول تدریس این است که اشتباه کردن مدرس را مایه شرمساری ندانید.نه تنها اشتباه کردن چیز بد و زشتی نیست بلکه تحقیقات نشان میدهد که اشتباهات یک مدرس باعث میشود که شتاب و سرعت تدریس کمی کُندتر و متعادل تر شود و همچنین سبب میشود که آن مطلبی که شما اشتباه گفتید و خودتان و یا شاگردان آنرا اصلاح کرده اند،بهتر در ذهن خود و شاگردان باقی بماند.در نتیجه میتوان گفت اشتباه کردن خودش یکی از تکنیک هایی است که سبب یادگیری بیشتر میشود.حتی شما به عنوان یک مدرس حرفه ای میتوانید گاهی عمدا اشتباه کنید تا مطالب بهتر در ذهن مخاطب جای بگیرد.
اصول تدریس و مهارت های بعد از تدریس
مدرسان معمولی تصور میکنند که بعد از پایان کلاس تدریس آنها به پایان رسیده و دیگر هیچ مسئولیتی ندارند ولی شما که در حال مطالعه این مقاله هستید و این موضوع به این معناست که قصد دارید به یک مدرس حرفه ای تبدیل شوید،نباید این طور فکر کنید و باید بدانید که تدریس تا زمانی که یادگیری به صورت کامل انجام نشده،پایان نمیپذیرد.دو کار مهمی که شما باید (به عنوان کسی که قصد دارد به اصول تدریس پایبند باشد) پس از تدریس در کلاس انجام دهید،این موارد هستند:
- پیگیری و پشتیبانی:بعد از تدریس باید با دانشجویان خود در ارتباط باشید و تکالیف و فعالیت های آموزشی آنها را پیگیری کنید و در صورت نیاز کمکشان کنید.
- آماده شدن برای درس بعد:حتما یک وقت مناسب بگذارید و مطالبی که میخواهید در درس بعد مطرح کنید را مرور کنید و سعی کنید به گونه ای زیبا آن را به مباحث قبلیتان مرتبط سازید.
پیشرفت تدریجی بر اساس تفکر و بازخورد ها
انسان یک وجه تمایز اساسی با جمادات و حیوانات دارد و آن امکان رشد و تعالی اوست.شما به عنوان یک مدرس حرفهای باید همیشه به این فکر باشید که چه چیزی سبب رشد بیشتر من خواهد شد.همچنین باید بدانید که جهان دائما در حال تغییر است و این نیاز دارد که خودتان را با شرایط جدید وفق دهید تا بتوانید بیشترین تاثیرگذاری را بر مخاطبانتان داشته باشید.یکی از بهترین راهکارها برای محک زدن خودتان و همچینین رشد و پیشرفت تدریجیتان،استفاده از بازخوردها است.یک نظر سنجی درست و اصولی به شما کمک میکند که نقاط ضعف و قوت خود را بشناسید و بدانید که چه بخشی از کار شما نیاز به اصلاح دارد.همچینن تفکر و تامل کردن به رفتار و نحوه تدریستان نیر میتواند در پیشرفت شما تاثیر شایانی داشته باشد.
اصول تدریس و مدیریت زمان
شما به عنوان یک مدرس حرفه ای و کسی که قصد دارد اصول تدریس را رعایت کند،باید حواستان به زمان و نحوه استفاده از آن باشد.همانطور که میدانید زمان تدریس برای یک مدرس اهمیت بسیار زیادی دارد چراکه در عین استفاده کافی از زمان باید حواسمان باشد که استفاده از تمامی وقت برای تدریس سبب خسته شدن فراگیران و دانشجویان نشود.برای استفاده درست و صحیح از زمان تدریس،رعایت نکات زیر میتواند بسیار مفید باشد:
- تاخیر نداشته باشید،تاخیر کردن در جلسه تدریس علاوه بر زائل کردن حق فراگیران،باعث بی نظمی خود و در نتیجه بی نظمی دانشجویان خواهید شد.
- بعد از هر 45 دقیقه،چند دقیقه استراحت دهید تا ذهن ها کمی استراحت کنند و بازدهی بالا برود.
- بدون عذر و تا جایی که ممکن است،ساعت برگذاری کلاس را تغییر ندهید.
- تدریس خود را طوری طراحی کنید که در وقت معمول کلاس، تمامی درس را داده باشید و وقت کم یا زیاد نیاید.
اصول تدریس-تنوع در تدریس
دانشجویان بی حوصله و خسته قطعا غیر قابل آموزش هستند بنابراین برای اینکه بتوانید حوصله و نشاط را در کلاس خود حکم فرما کنید راهی غیر از ایجاد تنوع در تدریس وجود ندارد.از مهمترین اصول دیگر تدریس همین است که یک مدرس به روش ها و تکنیک های ایجاد تنوع در کلاس آگاه باشد و قادر باشد آنها را به خوبی در کلاسش پیاده سازی بکند.تنوع در کلاس علاوه بر ایجاد نشاط،سبب یادگیری بیشتر،بالارفتن تمرکز و همچنین خلاقیت و انگیزه فراگیران میشود.اگر میخواهید با تکنیک ها و روش های ایجاد تنوع در کلاس آشنا شوید پیشنهاد میکنیم که مقاله تنوع در تدریس را حتما مطالعه فرمایید تا از مزایا و روش های ایجاد تنوع در تدریس آگاه شوید.
چگونه یک مدرس حرفهای شویم؟
مدرسان حرفه ای،کسانی هستند که میتوانند به صورت اصولی و مؤثر تدریس خود را انجام دهند و همچنین قادرند از این راه کسب درآمد مناسبی کنند.برای این منظور نیاز است که شما آموزش های تخصصی را راجع به تبدیل شدن به یک مدرس پولساز و حرفه ای را ببینید و آنها را به مدت زیادی همراه با استاید حرفه ای تمرین کنید.مجموعه عالی آموز این امکان را فراهم کرده و شروع به برگذاری دوره های تخصصی تربیت مدرس کرده است.اگر میخواهید راجع به این دوره ها اطلاعات بیشتری کسب کنید میتوانید روی دوره استادی آموز کلیک کرده و توضیحات مفصل تری را مشاهده نمایید.
9 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
خیلی عالی پر محتوا ومفید تشکر
بسیار عالی خیلی لطف کردید این مطالب رو در اختیار گذاشتید .عاقبت به خیر بشید انشاالله
خیلی خوشحالیم که مقاله اصول تدریس برای شما مفید واقع شد
عالی بود فکر کنم باید هر هفته بخونمش تا بتونم به خوبی ازشون استفاده کنم
خیلی خوشحالیم که مقالع اصول تدریس برای شما مفید واقع شد
سلام
مقاله اصول و روشهای تدریس واقعا آموزنده بود و هر استاد باید این نکات را مراعات نماید.
ممنونم….
سلام
بسیار خوشحالیم که مقاله اصول تدریس ، مجموعه عالی آموز براتون کاربردی و مفید بوده و تونسته رضایت شما رو جلب کنه.
امیدوارم موفقیت روزافزون داشته باشید.
سلام و وقت بخیر
مقاله اصول و روشهای تدریس عالی بود.
تشکر
آقای خجسته سلام وقت شما بخیر
تشکر می کنم از شما به خاطر ذکر نظر ارزشمندتون در مقاله اصول تدریس.
امیدوارم با رعایت این اصول و تکنیک ها تدریسی عالی با بازدهی بسیار زیاد داشته باشید.