انواع روش تدریس
مدرسان موفق و حرفه ای همیشه به دنبال این هستند که چه روش ها و تکنیک هایی میتواند به آنها کمک کند تا تدریس موفق و تاثیر گذارتری داشته باشند.یکی از اصول تدریس و مهمترین مسائلی که هر مدرسی باید به آن توجه نماید شناخت انواع روش تدریس است.چرا که هر مخاطب و هر شرایطی نیاز دارد که روش منحصر به آن را انتخاب کنید.شما با آشنا شدن با انواع روش های تدریس قادرید که بهترین انتخاب را داشته باشید تا تدریس خود را به نحو احسن و بالاترین کیفیت و تاثیر گذاری به انجام برسانید.ما در این مقاله سعی کرده ایم که ابتدا مفهوم روش تدریس را شرح دهیم و سپس به معرفی و توضیح تمامی روش های تدریس رایج بپردازیم که شما طبق نیاز خود بتوانید یکی از آنها را برای تدریس خود برگزینید.
قبل از هرچیز،توصیه میکنیم ویدئو زیر را از روح الله محیاپور مشاهده بفرمایید:
تعریف تدریس چیست
قبل از اینکه به سراغ معرفی انواع روش های تدریس برویم،بهتر است بدانیم که روش تدریس یا Teaching Method به چه چیزی میگویند؟شاید بتوان یک تعریف جامع از روش تدریس را اینگونه بیان کرد:روش تدریس به مجموعه ای از اشکال یادگیری میگویند که توسط مدرس،برای رسیدن به یک هدف آموزشی خاص انجام میگیرد.در روش تدریس چیزی که مهم است این است که باید روش تدریس با مخاطبین و شرایطی که آنها در آن قرار دارند (مثل رده سنی،میزان تحصیلات،میزان هوش و قدرت یادگیری) کاملا هم خوانی داشته باشد و میتون گفت که فلسفه روش های مختلف تدریس همین موضوع است؛یعنی طراحی شکلی از تدریس برای مخاطبین مورد نظر.روش های تدریس به صورت کلی به دو نوع روش تقسیم میشوند:
- روش تدریس زبانی
- روش تدریس فعال یا مشارکتی
روش تدریس زبانی
همانطور که از نام این روش مشخص است،در این روش بنیان تدریس بر زبان مدرس است و مدرس تنها گوینده و متکلم در محل تدریس است.این روش را میتوان روش کلاسیک تدریس دانست.در این روش ممکن است مدرس از لوازم کمک آموزشی استفاده کند ولی تعامل خاصی با فراگیران انجام نمیشود.طبق تحقبقات این روش کمترین میزان یادگیری را در شنونده خواهد داشت ولی هنوز عده ای از مدرسان اصرار دارند که از این روش استفاده کنند.شما به عنوان کسی که قصد دارد به صورت حرفه ای تدریس کند باید روش های مختلف تدریس را بداند تا در مواقع لزوم از هرکدامشان به نسبت شرایط،استفاده نماید.به ایرادات و مشکلاتی که این روش یادگیری وجود دارد،میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم اطمینان از یادگیری فراگیران
- خسته کننده بودن این روش برای فراگیران
- از بین بردن خلاقیت و ابتکار عمل فراگیران
- توهم دانش و اشراف علمی مدرس
- یادگیری سطحی فراگیران
- فراموش شدن مطالب آموزشی با سرعت بالاتر
روش تدریس فعال
در روش فعال برخلاف روش تدریس زبانی،دانش آموزان نقش مهمی در تدریس دارند و کاملا در روند آموزشی فعال‌اند و دارای کنش و واکنش هستند.این روش را میتوان بر خلاف روش زبانی که معلم محور است،دانش آموز محور دانست.در روش تدریس فعال یا مشارکتی،دانش آموز گام به گام با مدرس پیش میرود و به فعالیت های مختلف میپردازد.در این روش مدرس سعی میکند که دانش آموزان خودشان کم کم به راه حل ها دست پیدا کنند و تا جای ممکن به صورت مستقیم به جواب یا راه حل ها اشاره نمیکند.این روش میتواند میزان یادگیری را نسبت به روش تدریس زبانی،چندین برابر بالا ببرد.از مزایا و ویژگی های این روش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فراگیران درگیر مبحث درسی میشوند و در نتیجه یادگیری بالا میرود
- فکر و ابتکار عمل فراگیران فعال میشود
- فراگیران به درس علاقه بیشتری پیدا میکنند
- حس اعتماد به نفس فراگیر بالاتر میرود چون خودش مسائل را حل کرده است
- باعث ایجاد تنوع در تدریس میشود
وظیفه مدرس در روش تدریس فعال
اما مدرس چگونه باید عمل کند تا تدریس خود را به صورت فعال انجام دهد؟چیزی که مدرس باید به آن دقت ویژه ای داشته باشد این است که تا جای ممکن به یک یک فراگیران توجه داشته باشد و آنها را برای رسیدن به جواب کمک و راهنمایی کند.همچنین برای این که بتواند قدم به قدم دانش آموزان را به جواب برساند باید برنامه ریزی دقیقی داشته باشد و گام ها را از قبل یک به یک مشخص کند و طبق برنامه، فراگیران را کمک کند تا به جواب مسئله دست پیدا کنند.
انواع روش تدریس نوین
تقسیم بندی دیگری از روش های مختلف تدریس وجود دارد که این روش ها را به دو شیوه تقسیم میکند:
- روش تاریخی یا کلاسیک
- روش تدریس نوین
در روش های کلاسیک،الگو و روش همان سبک هایی است که در گذشته های دور استفاده میشده ولی در روش های نوین،بر یافته های جدید علمی و روانشناسی و تربیتی تکیه شده است.روش های نوین تدریس دائم در حال تکامل هستند و میتوانند میزان یادگیری را در مخاطبین بالاتر ببرند،چرا که بر یافته های علمی مبتنی هستند و این میتواند وجه تمایز این روش ها با روش های تاریخی و کلاسیک باشد.مشهور ترین روش های تدریس نوین را میتواند موارد زیر دانست:
روش تدریس توضیحی
زمانی که مدرس قصد دارد حجم زیادی از اطلاعات را در زمان کوتاه به فراگیریان تدریس کند،میتواند از این روش استفاده نماید.این روش میتوانید با تکیه بر متن آموزشی مثل کتاب یا جزوه باشد.در روش تدریس توضیحی،مدرس سعی میکند که تمامی مطالب را خوب توضیح دهد و با مثال ها و نمونه ها به یادگیری آن کمک کند.همچنین دادن تمرین ها برای فهم بیشتر دروس نیز در این روش استفاده میشود.
روش سخنرانی
روش تدریس به شیوه سخنرانی یکی از قدیمی ترین روش های تدریس است که امروزه نیز طرفداران بسیاری دارد.در این روش مدرس گوینده و فراگیران شنونده هستند و با یادداشت برداری میتوان کمی آن را فعال نمود.در روش تدریس سخنرانی،کلام مدرس باید سه مرحله داشته باشد:مقدمه،بدنه و نتیجه گیری یا جمع بندی.ما در مقاله طراحی سخنرانی به صورت مفصل با نحوه طراحی یک سخنرانی حرفه ای صحبت کرده ایم.
روش تدریس اکتشافی
یکی از روش های تدریس نوین،روش تدریس اکتشافی است.در این روش مدرس سعی دارد تدریس خود را به گونه ای طراحی کند که فراگیران با کشف و جستجو،خودشان به پاسخ مسائل برسند و مدرس فقط در این جا حکم ناظر و راهنمایی کننده را دارد.این روش تدریس شاید زمان زیادی ببرد ولی میتواند یادگیری و میزان به ذهن سپاری مطالب را در ذهن فراگیران،چندین برابر کند.
در روش تدریس اکتشافی،مدرس باید چند اصل را به خوبی رعایت کند تا دانش آموزان بهترین نتیجه را بگیرند:
- سطح یادگیری دانش آموزان در نظر گرفته شود
- توجه به میزان دشواری مسئله
- راه حل مسئله به صورت کلی به دانش آموزان گفته شود
- از راه های پیشنهادی دانش آموزان استقبال شود و تست بشوند
- دانش آموزان تشویق شوند و به آنها انگیزه داه بشود
روش حل مسئله
یکی دیگر از روشهای تدریس فعال،روش حل مسئله است.در این روش مدرس یک مسئله را مطرح میکند و فراگیران را ترغیب میکند که آن مسئله را با تفکر و یا جمع آوری اطلاعات حل کنند.
روش مباحثه
در روش تدریس مباحثه،دانش آموز و مدرس دائم در حال سوال پرسیدن از یکدیگر هستند و این باعث جذاب تر شدن و بالا رفتن بازدهی تدریس میشود.همچنین مدرس میتواند اعضای شرکت کننده در کلاس را به صورت گروه های چند نفری تقسیم کند و از آنها بخواهد که در مورد موضوع و مسئله خاصی با یمدیگر بحث کنند.مدرس میتواند بر نحوه درست مباحثه ها نظارت کند.
واحد کار
روش تدریس به صورت واحد کار اینگونه است که مدرس فعالیتی عملی را به صورت انفرادی و یا گروهی به فراگیران میسپارد که در خارج از کلاس به صورت عملی و با جمع آوری اطلاعات مورد نیاز،آن را انجام دهند.
یادگیری فردی
در این روش مدرس فعالیتی مثل مطالعه چند منبع علمی و یا سفر و یا رفتن به محل خاصی را طراحی میکند و از دانشجو میخواهد که آن را به صورت انفرادی انجام دهد.
روش آزمایشی
در این روش مدرس زمینه را فراهم میکند که فراگیران با آزمایش و اکتشاف به جواب مسئله پی ببرند.در روش تدریس آزمایشی،دانشجویان به صورت عملی با تجهیزات و ابزار کار میکنند و یادگیری را به شکل کشف جواب ها تجربه میکنند.
روش نمایشی
در روش تدریس نمایشی،مدرس آموزشش را بر دیدن فراگیران استوار میکند.مثلا نحوه استفاده از یک وسیله را به صورت عملی در کلاس نشان میدهد.همچنین نمایش فیلم و ویدئو های آموزشی نیز میتواند جزء این روش تدریس باشد.
گردش علمی یا فعالیت تجربی خارج از کلاس
از روش های بسیار کاربردی و نوین،روش تدریس به صورت گردش علمی است.در این روش مدرس،فراگیران را با محیط های خارج از کلاس و واقعیت های عینی روبه رو میکند که میتواند به دانش آموزان کمک کند که به صورت عملی و با مشاهداتشان،تجارب مختلف را کسب کنند.
بازی‌های تربیتی
یکی از روش های تدریس که میتواند برای فراگیران،مخصوصا دانش آموزان ابتدایی یا راهنمایی مفید باشد،روش تدریس به صورت بازی است.در این روش مدرس باید بازی هایی را طراحی و یا تعبیه کند که در آن ها یکی از مهارت های فراگیران تقویت شود و یا در حین بازی و توسط آن،آموزش خاصی را ببینند.به عنوان مثال بازی های فن بیان کودکان میتواند یکی از این موارد باشد.
روش برنامه ای
در این روش مدرس یا خود فراگیر یک مسئله را در نظر میگیرد و آن را تبدیل به بخش های کوچک تر و به صورت مرحله به مرحله میکند،در روش برنامه ای،باید برنامه ریزی شود که هر مرحله چگونه باید انجام شود و اینکه فراگیر تا تمام شدن مرحله اول سراغ مرحله بعدی نرود.
بهترین روش تدریس
- خلاقانه باشید:سعی کنید روشی که برای تدریس برمیگزینید را به سبک و روش خاص خودتان آن را کمی جذابتر کنید و از انجام کارهای تکراری بپرهیزید.
- با اشتیاق انجام دهید:اگر شما هر کدام از این روش های خوب را برگزینید ولی با علاقه و اشتیاق انجامش ندهید،مطمئنا تاثیرگذاری پایینی را خواهد داشت.
- اشتیاق فراگیران را برانگیزید:سعی کنید برای اجرا روش های مختلف تدریس در وجود فراگیران انگیزه ایجاد کنید و فواید و مزایای هر روش را توضیح دهید.
روش تدریس مستقیم و غیر مستقیم
از تقسیم بندی های دیگری که برای انواع روش تدریس مطرح شده است،روش تدریس مستقیم و غیر مستقیم است.در روش تدریس مستقیم مدرس مثل یک سخنران عمل میکند و مطالب آموزشی خودش را به صورت مستقیم با دانشجویان و دانش آموزان در میان میگذارد.در روش تدریس مستقیم،مدرس سعی میکند بیشترین مطالب درسی را در کمترین زمان در اختیار فراگیران بگذارد.در این روش محوریت با مدرس است و بیشترین سهم فعالیت در کلاس در اختیار اوست.اما در روش غیر مستقیم مدرس سعی میکند مطالب آموزشی خودش را در قالب ها و شکل های مختلفی بیان کند که خود دانش آموز به جواب برسد.بیشترین کاربرد روش تدریس غیر مستقیم در مسائل پیچیده و انتزاعی است که سبب یادگیری بهتر مطالب خواهد شد.در این روش تدریس، محوریت با فراگیران است و مدرس نقش حمایت کننده و راهنما را بر عهده دارد.
انواع روش تدریس ابتدایی
دوران ابتدایی را میتوان مهم ترین دوران تحصیلی هر فردی به حساب آورد چرا که این دوره،اولین زمانی است که افراد وارد حوزه تحصیل علم و دانش به صورت مستقیم میشوند،بنابراین مهم است که مربیان و معلمان از چه روشهایی برای بهبود کیفیت تدریس خود استفاده می‌نمایند.اگر شما به دنبال بهترین روش تدریس برای دوران ابتدایی هستید،میتوان یکی از مهم ترین آن ها را روش تدریس به صورت نمایشی دانست.
کودکان در سنین ابتدایی مطالب را وقتی به صورت نمایشی ببینند بسیار بهتر فرا میگیرند،پس خوب است که مطالب درسی را به صورت تصویری و نمایشی دربیاورید.
کتاب روش تدریس
یکی از روش های مناسب دیگر برای آشنا شدن کامل با انواع روش ها و تکنیک های تدریس،مطالعه کتابهای این حوره است،ما در ادامه به معرفی چندین کتاب که در این حوزه طبع شده اند را میپردازیم:
1-کتاب کلیات روش ها و فنون تدریس
نویسنده:امان الله صفوی
این کتاب در چهار فصل مهم به بررسی کلیات روش ها و فنون تدریس میپردازد.این 4 فصل شامل ایم موارد است:
- کلیات
- هدف در آموزش و پرورش
- روش ها و فنون تدریس
- مهارت های فرآیند تدریس
دریافت کتاب کلیات روش ها و فنون تدریس
2- کتاب روشهای پیشرفته تدریس
نویسنده: شراره حبیبی
در این کتاب ابتدا به معرفی و شناخت مفهوم روش تدریس پرداخته شده است و در فصل های بعدی به اهداف تعلیم و تربیت و همچنین شناخت مفهوم یادگیری میپردازد.در فصل های بعدی نیز به معرفی 14 روش تدریس میپردازد که شناخت آنها برای شما میتواند مفید فایده باشد.
دریافت کتاب روشهای پیشرفته تدریس
3- کتاب روش تدریس مشارکتی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
نویسنده: عبدالرزاق جمشیدزهی، عبدالستار جمشیدزهی
این کتاب به ما میگوید که تدریس به روش کار گروهی چه مزایایی میتواند داشته باشد و اهمیت آن در یادگیری دانش آموزان به چه شکلی است.
دریافت کتاب روش تدریس مشارکتی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
4-کتاب روشهای تدریس اثربخش با تأکید بر فناوری‌های نوین
نویسنده: علیرضا اصلاحی، دیار رفاعی، سکینه جعفری
مهارت آموزشی جدید موضوعی است که این کتاب به بررسی آن پرداخته است و این روش های تدریس چرا اثر بخش تر هستند؟سپس در فصل های جلوتر به بررسی و معرفی روش های تدریس نوین میپردازد که برای مدرسان میتواند مفید فایده باشد.
دریافت کتاب روشهای تدریس اثربخش با تأکید بر فناوری‌های نوین
چگونه به یک مدرس حرفه ای تبدیل شویم
اگر شما به تدریس علاقه زیادی دارید و قصد دارید که در این راه حرفه ای شوید و کسب درآمد خوبی داشته باشید باید بدانید که چگونه خود را مطرح کرده و چگونه به آموزش و فروش آنها بپردازید.مجموعه عالی آموز سالهاست که در زمینه تربیت مدرسان حرفه ای و پولساز مشغول فعالیت است.سالها تجربه و تخصص در این زمینه باعث شده که دوره ای حرفه ای و کامل طراحی شود با عنوان استادی آموز که شما با شرکت در این دوره بلند مدت،خواهید توانست به یک مدرس حرفه ای تدبدیل شده و بتوانید کسب درآمد عالی در این زمینه را داشته باشید.
جهت مرور مهم ترین مطالب این مقاله میتوانید خلاصه ویدئویی این مقاله را مطالعه نمایید
روش تدریس pdf
در انتها میتوانید روش های تدریس را به صورت PDF دریافت کنید تا هر وقت که خواستید به آنها دسترسی داشته باشید
4 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام خدمت استاد محیاپور عزیز و تیم پرقدرت عالی آموز
مقاله انواع روش تدریس عالی بود به خصوص با معرفی کتابها در این زمینه کمک فراوانی بهمون کرد.
مچکرم
سلام وقت بخیر
تشکر ویژه از شما به خاطر ذکر نظر ارزشمندتان در مقاله انواع روش تدریس .
امیدوارم بهترین نتایج نصیبتان شود.
سلام و درود فراوان
همیشه در تدریس کردن مشکلات زیادی داشتم اما بعد خواندن مقاله انواع روش های تدریس به نکاتی ریز برخوردم که اصلا بهشون توجه نمیکردم و با یادداشت برداری آنها سعی دارم در تدریس های آینده آنها را اجرا کنم تا تدریسی بدون نقص ارایه دهم
سلام آقای مرادی عزیز
خداروشکر که مقاله انواع روش تدریس برای شما کاربردی بوده و توانسته رضایت شما را جلب کند.
امیدوارم که با اجرا کردن هر چه بیشتر این نکات تدریسی بدون نقص و با بازدهی بالا داشته باشید.