تنوع در تدریس
اگر شاگردان در کلاس بی حوصله باشند بدون شک آنها به انسانهایی غیر قابل آموزش تبدیل خواهند شد و این کاملا مغایر با اهداف آموزشی یک مدرس است.یکی از اصول تدریس که میتواند حوصله و نشاط را در کلاس برقرار کند و باعث بالارفتن راندمان آموزشی و یادگیری بشود،ایجاد تنوع در تدریس است که از مهم ترین وظایف یک مدرس کاربلد و تواناست.ایجاد تنوع در کلاس و تدریس آسان نیست و نیاز به یادگیری مهارتهایی دارد که به شما کمک کند تا به صورت خلاقانه کلاسی پر نشاط و جذاب داشته باشید.اگر مدرسی بدون توجه به حوصله و نیاز های شاگردانش تدریس را انجام دهد،قطعا اثر بخشی پایینی را برجای خواهد گذاشت و این مسئله همان توانایی ایجاد تنوع در کلاس است.ما در این مقاله سعی داریم مهم ترین نکات را برای ایجاد تنوع در کلاس ذکر نماییم.
تنوع در تدریس چیست؟
به صورت کلی تنوع در آموزش به معنی داشتن انعطاف مدرس در شیوه تدریس است.مدرس با تنوع،تجربه یادگیری را برای فراگیران متفاوت میسازد و این موضوع میتواند تا حد زیادی جذابیت را برای فراگیران بالا ببرد.شما به عنوان یک مدرس حرفه ای باید انعطاف کافی را در مدل تدریس خودتان به خرج دهید تا طبق نیاز و شرایط فراگیران نحوه آموزش را متنوع و متفاوت سازید.
اهمیت و فواید تنوع در تدریس
تنوع در تدریس از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است به حدی که بدون ایجاد تنوع در کلاس ممکن است تمامی اهداف آموزشی شما تحت تاثیر منفی قرار بگیرد و باعث عدم یادگیری درست و از بین رفتن اعتماد و احترام شما در نزد فراگیران شود. تنوع و خلاقیت در تدریس فواید بسیاری را در پی دارد،احتمالا با کمی تفکر شما هم بتوانید به چند مورد آن اشاره کنید،ما در ادامه به مهم ترین دلایل و فواید ایجاد تنوع در تدریس اشاره مینماییم:
بالابردن تمرکز
بسیار واضح است که وقتی دانشجویان یک کلاس خسته و بی حوصله شوند دقت و توجه آنان تا حد زیادی کم میشود.طبق تحقیقات انجام شده ثابت شده است که فراگیران در ابتدای کلاس بیشترین توجه را به شما دارند ولی هرچه از کلاس میگذرد این توجه به سمت نزول پیشرفت میکند،بنابراین یک مدرس حرفه ای برای مواقعی که احساس میکند دانشجویان ممکن است توجه و تمرکزشان افت پیدا کند،برنامه داشته و حرکتی را برای بازگرداندن این توجه و تمرکز به خرج میدهد.در نمودار زیر میتوانید ببینید که ایجاد تنوع چگونه بر تمرکز مخاطبان میتوانید تاثیر بگذارید:
بالارفتن میزان یادگیری
یادگیری درست و کامل زمانی اتفاق میافتد که دانشجویان با شما همراه شده و از کلاس و تدریس خسته نباشند،در این شرایط است که تمرکز بالا در کلاس حاکم میشود و همین مسئله سبب بازدهی بالاتر در فرایند یادگیری میشود.یادگیری مهمترین هدف آموزشی یک مدرس است و اصالت آموزش اصلا همین موضوع است،پس بسیار مهم است که شما به عنوان یک مدرس،توانایی این را باید داشته باشید که با ایجاد تنوع در تدریس،یادگیری را در فراگیران تا حد قابل قبولی حفظ نمایید.
افزایش انگیزه
اگر تکنیک های تنوع در کلاس را به خوبی انجام دهید،فضای شادتر و چالش برانگیز تری را در کلاس حاکم میکنید.یکی از مسائلی که سبب ایجاد انگیزه در هر فردی میشود این است که با یک چالش روبه رو شود و دوست داشته باشد که آن را حل کند.شما با ایجاد تنوع،کاری میکنید که فضای چالش برانگیز مثبتی در کلاس به وجود بیاید و همین موضوع باعث ایجاد انگیزه بیشتر در دانشجویان میشود و در نتیجه آنها با علاقه بیشتری در کلاس شما حاضر خواهند شد.
افزایش خلاقیت
یکی از رسالت های یک مدرس خوب این است که کاری کند که خلاقیت فراگیران فعال و تقویت شود.از بهترین فعالیت هایی که سبب بروز خلاقیت میشود استفاده از روشهای تنوع در تدریس است.بسیاری از روشهایی که سبب تنوع میشود،در عین حال باعث ایجاد خلاقیت هم میشود.شما به عنوان مدرس باید این اجازه را به فراگیران بدهید که مسائل را به روش های گوناگون و متفاوت حل کنند،شاید یکی از این روش ها که بر اساس خلاقیت دانشجو ساخته شده،بسیار بهتر و تاثیرگذار تر از روش های معمول و کلاسیک باشد.بنابراین توجه داشته باشید که وقتی دانشجویان سعی میکنند مسائل را به روش های مختلف حل کنند،خلاقیت آنها افزایش پیدا میکند.
افزایش مهارت های ارتباطی
در بعضی از روش های متنوع سازی کلاس،لازم است دانش آموزان با یکدیگر تعامل داشته باشند و مسائل را با یکدیگر حل کنند.همین تعامل ها سبب میشود که به صحبت های یکدیگر خوب گوش کنند،به نظرات یکدیگر احترام بگذارند،مذاکره کردن را یادبگیرند،توانایی مخالفت کردن و نه گفتن را پیدا کنند و خیلی از مهارت های دیگر را در همین تعامل ها فرابگیرند.تمامی این موارد را میتوان مهارت های ارتباطی نامید که در زندگی هر انسانی بیش از ریاضی و فیزیک نقش دارد و هر آدمی تقریبا هر روز با این دسته موارد درگیر است.شما با ایجاد روش های تنوع در کلاس سبب میشوید که مهارتهای ارتباطی دانشجویان تقویت شود و بتوانند آینده بهتری را برای خودشان رقم بزنند.
راهکارهای تنوع در کلاس درس
بعد از دانستن تعریف تنوع در تدریس و فواید و اهمیت آن،نوبت به معرفی راهکارهای عملی است که میتواند در تنوع در کلاس بسیار تاثیرگذار باشد.در ادامه ما به بررسی بهترین روشهایی که میتواند موجب تنوع در کلاس شود میپردازیم:
استفاده از ایده های دانش آموزان
اگر مقاله انواع روش های تدریس را مطالعه کرده باشید میدانید که در روش تدریس فعال،دانش آموزان نقش مهمی در تدریس دارند و از آنها در روند آموزش به صورت کاملا فعال استفاده میشود.این عمل علاوه بر ایجاد تنوع در تدریس،سبب بالا رفتن اعتماد به نفس و یادگیری فراگیران میشود.از روشها و نحوه هایی که میتوانید از ایده دانش آموزان استفاده نمایید،میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از ایده دانش آموز:ایده دانش آموز را جدی بگیرید و آن را در کلاس عملی سازید.
- اصلاح ایده:شما میتوانید ایده های دانش آموزان را اصلاح و بازنویسی کنید و بعد از آنها استفاده نمایید.
- تغییر زمینه:ممکن است ایده دانش آموز الان مورد استفاده نباشد،میتوانید آن را در نظر داشته باشید و در زمینه ای دیگر استفاده نمایید.
- شبیه سازی:میتوانید ایده دانش آموز را کرفته و آن را با چیز دیگری که شبیه است مرتبط سازید.
- مرور درس:از ایده دانش آموز میتوانید برای مرور و خلاصه درس استفاده نمایید.
سوال پرسیدن
وقتی شما در کلاس از دانشجویان سوال میپرسید،تمرکز را به کلاس برمیگردانید و مخاطب را درگیر درس میکنید؛این عمل علاوه برا بالارفتن تمرکز و یادگیری سبب تنوع در کلاس نیز میشود.شما میتوانید از سوالات چالش برانگیز که مرتبط با بحث آموزشی شماست،استفاده نمایید.برای این که بتوانید سوالات جالب و چالش برانگیزی را مطرح نمایید باید بداهه گویی حرفه ای باشید ولی میتوانید این سوالات را از قبل نیز طراحی کرده و روی آن ها فکر کنید.
استفاده از بازی ها
از راهکارهای بسیار جذاب جهت ایجاد تنوع در تدریس،استفاده از بازی است.بسیاری از بازی ها هستند که هم کودکان و هم بزرگسالان میتوانند در محیط آموزشی انجام دهند.بازی ها علاوه بر سرگرم کردن فراگیران،سبب بالارفتن میزان یادگیری آنها میشود،به شرطی که بازی که در کلاس انجام میشود مرتبط با درس و هوشمندانه انتخاب یا طراحی شود.البته شما برای تنوع و رفع خستگی دانش جویان میتوانید از بازی های غیر مرتبط نیز استفاده نمایید.به عنوان مثال اگر قصد تقویت فن بیان کودکان را دارید،بازی های بسیاری وجود دارد که در مقاله بازی های فن بیان کودکان به طور مفصل به آنها پرداخته شده است.
تحرک داشتن در کلاس
هیچ کس از یکجا نشستن خوشش نمیاید،هم تحرک داشتن مدرس و هم تحرک دانشجویان در تنوع در کلاس بسیار مؤثر و مفید است.خود مدرس میتواند برای ایجاد تنوع و خسته نشدن چشم دانشجویان در محیط کلاس قدم بزند و به قسمت های مختلف برود،حتی میتواند گاهی اوقات به پشت دانشجویان برود،البته این حالت نباید زیاد طول بکشد چون سبب خارج شدن کلاس از دستان شما میشود و ممکن است افراد جلویی کلافه شوند.همچنین زمینه تحرک داشتن را باید برای دانش جویان نیز فراهم سازید.میتوانید هر چند دقیقه یک بار فعالیتی را به دانشجویان محوّل کنید که سبب تحرک آنها شود.مثلا از آنها بخواهید که بلند شوند یا این که دو دست خود را بلند کنند و یک جمله را بگویند.این کارها سبب تنوع خوبی در کلاس میشود و همچنین میتواند خستگی را از بین بببرد.
ایجاد مباحثه های گروهی
از راهکار های بسیار عالی جهت بالابردن میزان یادگیری دروس و همچنین تنوع در تدریس،ایجاد گروه های کوچک توسط مدرس است و اینکه در طول مدت تدریس از آنها بخواهید که با همگروهی های خود مباحثه داشته باشند.اگر تعداد دانشجویان شما کم است،مثلا 20 نفر هستند،ایجاد گروه های کوچک 3 یا 4 نفره کار سختی نیست.و اما اگر تعداد دانشجویان زیاد است،مثلا در جلسه سخنرانی یا سمینار ها،در این جلسات نیز میتوانید بخواهید که هر کس با بقل دستی راست و چپش مباحثه داشته باشد.موضوع این مباحثه ها نیز میتواند مرور مهم ترین نکات کلاس تا اینجا و یا پیدا کردن پاسخ یک سوال با همفکری است.
استفاده از منابع علمی مختلف
اکتفا کردن به یک منبع آموزشی یا متن درسی متداول،ممکن است سبب یکنواختی شود و همچنین خسته کننده باشد.یکی دیگر از روش های خوب برای ایجاد تنوع در تدریس استفاده از منابع مختلف برای تدریس است.شما میتوانید در جلسات مختلف کلاس،کتابهای مختلف و مرتبط را همراه خود داشته باشید و به محض رسیدن به یک نکته خاص که در منابع دیگر وجود دارد،به کتاب همراه خود اشاره نمایید.حتی استفاده از سایت های علمی معتبر نیز میتواند جالب و مفید باشد.
تغییر محیط آموزش
همیشه لازم نیست که در یک کلاس 50 متری و مسقف کلاس برگذار شود.شما برای ایجاد تنوع در تدریس میتوانید محیط آموزشی را تغییر دهید.این کار میتواند برای دانشجویان شما بسیار جذاب باشد.مثلا اگر در مدرسه یا دانشکاه هستید،میتوانید گاهی کلاس را در حیاط برگذار کنید و اگر امکانش هست گاهی کلاس را به محیط های بهتری،خارج از محیط آکادمیک مثل پارک ها و فضای سبز انتقال دهید.تغییر محیط آموزش میتواند تاثیر خوبی در روحیه شما و همچنین مخاطبان و دانش جویان شما داشته باشد و میتواند از شما یک مدرس خلاق و متفاوت بسازد.
نمایش ویدئو و فیلم
از دیگر روش های مناسب جهت ایجاد تنوع در تدریس،استفاده از نمایش ویدئو در ویدئو پرژکتور یا مانیتور است.شما میتوانید از ویدئو و کلیپ های آموزشی برای تفهیم بهتر مطالب و شیوه بیان متفاوت بهره ببرید،تحقیقات ثابت کرده اند که افراد با دیدن بهتر مطالب را فرا میگیرند تا با شنیدن،بنابراین شما میتوانید از جلوه های بصری مثل فیلم،عکس و اسلایدهای آموزشی بهره ببرید تا آموزش بهتر و تاثیرگذارتری را به اجرا بگذارید.
استفاده از میهمان
دیدن چهره های جدید نیز میتواند سبب تنوع در کلاس آموزشی شما باشد.افراد مختلف دارای طرز فکر ها و دیدگاه های متفاوتی از یکدیگر هستند و شنیدن مطالب آموزشی از زوایای مختلف و از زبان افراد متفاوت میتواند برای دانشجویان و فراگیران جذاب باشد.شما میتوانید در بخش های مختلف از افرادی که احساس میکنید در زمینه ای خاص بیشتر از شما تخصص دارند و یا حرفهای بیشتر و بهتری برای گفتن دارند،دعوت نموده و یخواهید که برای مخاطبان و دانشجویانتان صحبت نمایند.
بهترین راهکار مدرس حرفه ای شدن
دانستن این مطالب و همچینین آشنایی با روش های تدریس و این که بدانید چگونه تدریس را شروع کنید،میتواند تاثیر بسیار زیادی در بهتر شدن نحوه تدریس شما داشته باشد اما اگر میخواهید به یک مدرس حرفه ای تبدیل شده و از این راه کسب درآمد عالی داشته باشید،نیازهای شما فراتر از این مطالب است.شما باید از فروش و نحوه پرزنت کردن و مطرح کردن خودتان آگاه باشید.مجموعه آموزشی عالی آموز هرآنچه که شما برای یک مدرس حرفه ای شدن نیاز دارید را در دروه ای حرفه ای با عنوان استادی آموز جمع آوری کرده و برای شما آماده کرده است.اگر میخواهید به یک مدرس فوق حرفه ای و پولساز تبدیل شوید،این دوره برای شماست.
5 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام و درود
مقاله تنوع در تدریس به خوبی بیان شده بود و نکات مهمی هم ارایه داده بودید که بسیار کاربردی خواهند بود….ممنون از تلاش های شما
آقای ارجمند سلام وقت شما بخیر.
ممنونم که نظر ارزشمندتان را در مقاله تنوع در تدریس ذکر کرده اید و امیدوارم با رعایت و اجرای این تکنیک ها و نکات ارائه شده به توانید تدریس خودتان را خلاقانه تر و با تنوع بیشتری انجام داده و بازدهی درس و تدریس تان را به شدت افزایش دهید.
سلام و وقت بخیر
ممنون از نکات ارزنده و مفیدی که در مقاله راهکارهای تنوع در تدریس بیان کردید.
تشکر فراوان
سلام آقای حسن زاده عزیز
تشکر ویژه به خاطر نظر کاربردی شما در مقاله تنوع در تدریس
امیدوارم با اجرای این نکات بتوانید گامی مهم در تدریس خودتان بردارید.